Νικόλαος Τσαπτσίνος - Καραΐσκου

 (Άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό 30 Ημέρες Υγείας)

Τα τελευταία χρόνια, είναι γεγονός πως υπάρχει μία έντονη αύξηση των αλλεργιών, η οποία οφείλεται όχι μόνο στον πολυσύνθετο πλέον τρόπο ζωής μας, αλλά και στις επιβαρυμένες περιβαλλοντικές συνθήκες. Παρόλο που οι αλλεργίες είναι συνυφασμένες με την εποχή της άνοιξης, συμπτώματα μπορεί να παρατηρηθούν καθόλη τη διάρκεια του έτους. Λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη και την πανδημία του κορωνοϊού, κατά την οποία ο βήχας αποτελεί κύριο σύμπτωμα αναγνώρισης της νόσου, κρίνεται σκόπιμο να παραθέσουμε, σε πρώτη φάση, τα υπάρχοντα δεδομένα που θα βοηθήσουν τον αναγνώστη να διαχωρίσει – στο βαθμό που είναι δυνατό – την αλλεργία από τον κορωνοϊό.

Αναφορικά με την αναπνευστική αλλεργία, τα συμπτώματά της είναι κυρίως βήχας, συνάχι, φτέρνισμα, και αρκετές φορές δυσκολία στην αναπνοή. Οι αλλεργίες δεν συνοδεύονται από πυρετό (εκτός από τις περιπτώσεις όπου υπάρχει επιπλοκή ρινίτιδας, η οποία οδηγεί σε εκδήλωση ωτίτιδας ή ιγμορίτιδας), ενώ επίσης τείνουν να επαναλαμβάνονται, ειδικά στα άτομα που γνωρίζουν ότι τις παρουσιάζουν. Ο κορωνοϊός από την άλλη, εκδηλώνεται με πυρετό, βήχα, δύσπνοια, αιφνίδια εκδήλωση ανοσμίας και αγευσίας/δυσγευσίας, αρθραλγίες, μυαλγίες, και ενίοτε ρινική καταρροή.

Καθώς κάθε περιστατικό και ιστορικό είναι διαφορετικά, και δεδομένου πως πρόκειται για έναν νέο ιο, ο οποίος συνεχώς μεταλλάσσεται δίνοντας νέα συμπτωματολογία, ασφαλέστερη μέθοδος διάγνωσης είναι η διαφορική διάγνωση. Σε γενικές γραμμές ωστόσο, η αδικαιολόγητη κατατονία και η εμφάνιση πυρετού θα πρέπει να μας βάλουν σε υποψίες. 

Σε περίπτωση που ο ασθενής εμφανίζει τα προαναφερθέντα συμπτώματα, και έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο κορωνοϊού, καλό θα ήταν να διαγνώσει την ύπαρξη αλλεργιών – ειδικά εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό – και να συγκεκριμενοποιήσει τα αλλεργιογόνα που τις πυροδοτούν, με μία επίσκεψη στον Αλλεργιολόγο του ο οποίος θα επιλέξει τα σωστά τεστ βάσει ιστορικού, και ειδικά στην περίπτωση της αναπνευστικής αλλεργίας, θα συμβουλεύσει κατάλληλα όσον αφορά την επιλογή ενέσιμης ή υπογλώσσιας ανοσοθεραπείας. 

Αφού ο ασθενής επιβεβαιώσει, μέσω των κατάλληλων τεστ, πως τα συμπτώματά του είναι αλλεργικής φύσης, και δεν πρόκειται για κορωνοϊό ή κοινό κρυολόγημα, ένα επόμενο ερώτημα που συνήθως προκύπτει αυτό το διάστημα, είναι το εάν η αλλεργία αυτή αποτελεί αντένδειξη για τον εμβολιασμό ενάντια στον κορωνοϊό. Θα μπορούσαμε να πούμε πως το θέμα του εμβολιασμού, έχει προβληματίσει κάποιους περισσότερο και από το ενδεχόμενο νόσου. Αφορμή για τον προβληματισμό αυτόν που παρατηρείται, στάθηκε η εκδήλωση κάποιων μεμονωμένων περιστατικών αλλεργικών αντιδράσεων που προκλήθηκαν από τη χορήγηση συγκεκριμένου σκευάσματος κατά του κορωνοϊού, οι οποίες ωστόσο δε θα έπρεπε να αποτελούν αιτία για αποφυγή του εμβολιασμού, και θα εξηγηθεί παρακάτω το γιατί.

Ξεκινώντας, καλό θα ήταν να διευκρινιστεί πως αλλεργική αντίδραση μπορεί να προκληθεί από οποιονδήποτε ξένο παράγοντα εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό. Κάποιοι παράγοντες θεωρούνται φυσικά περισσότερο αλλεργιογόνοι (π.χ. οι ξηροί καρποί) από κάποιους άλλους, όμως δεν υπάρχει τρόπος να διασφαλίσουμε πως δε θα πάθουμε ποτέ αλλεργία από κάποιον παράγοντα. Αναφορικά με το θέμα της πανδημίας, από την πορεία των εμβολιασμών στις χώρες οι οποίες ξεκίνησαν πρώτες το πρόγραμμα εμβολιασμού, σημειώνονται πολύ λίγες αλλεργικές αντιδράσεις με σχετική επικινδυνότητα, οι οποίες βέβαια δεν θα πρέπει να προκαλούν ανησυχία καθώς αντιμετωπίζονται σε περιβάλλον υγειονομικής περίθαλψης όπου και μπορούν να αναταχθούν. Γι’αυτό το λόγο άλλωστε, οι εμβολιαζόμενοι προτείνεται να παραμένουν εκεί για τουλάχιστον 30 λεπτά μετά τη χορήγηση του εμβολίου – κάτι που γενικώς συνιστάται και γενικά μετά τη χορήγηση οποιουδήποτε άλλου εμβολίου, για την πρόληψη τυχόν ανεπιθύμητων αντιδράσεων, αλλά κυρίως για τον εφησυχασμό του ασθενούς. 

Η αλλεργική αντίδραση που παρατηρήθηκε σε αυτές τις μεμονωμένες περιπτώσεις, ήταν η αναφυλαξία, η οποία ανήκει στις σοβαρές αντιδράσεις μιας και δεν είναι τοπική αντίδραση (όπως είναι π.χ. ένα εξάνθημα), αλλά συστηματική (παίρνουν δηλαδή μέρος στην αντίδραση συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού, με προεξάρχον στην επικινδυνότητα, το καρδιαγγειακό). Ως υπαίτια ουσία αυτών των περιστατικών, καθορίστηκε η πολυεθυλαινογλυκόλη (PEG), ένα πολυμερές που εμπεριέχεται σε επεμβατικά σκευάσματα για εντερικές παθήσεις, δυσκοιλιότητα και χρησιμοποιείται σε υποκλυσμούς. Η πολυαιθυλενογλυκόλη (PEG), είναι γνωστό ότι προκαλεί αναφυλαξία, ωστόσο τα περιστατικά με κλινική αλλεργία στην πολυαιθυλενογλυκόλη που έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία είναι σπάνια. Παρότι λοιπόν πρόκειται για ένα πολύ συχνά χρησιμοποιούμενο πολυμερές, πιθανολογείται πως οι αντιδράσεις που σημειώνονται από τη χορήγησή του, έχουν σχέση με συγκεκριμένο μοριακό βάρος (το φάσμα του οποίου είναι ιδιαιτέρως ευρύ), και με την οδό χορήγησης-έκθεσης-λήψης. 

Εάν κάποιος ασθενής έχει επιβεβαιωμένη αλλεργία στην πολυαιθυλενογλυκόλη, ή κάποιο άλλο συστατικό του εμβολίου – κάτι για το οποίο πλέον υπάρχει ειδική εξέταση αίματος – θεωρείται επείγον να επισκεφθεί ειδικό Αλλεργιολόγο πριν προβεί σε εμβολιασμό κατά του covid-19. Γενικότερα, οι ομάδες ατόμων που θα πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα, και να επισκεφθούν ειδικό Αλλεργιολόγο πριν τον εμβολιασμό, είναι οι εξής: 

• Ασθενείς με επιβεβαιωμένη αλλεργία στην πολυαιθυλενογλυκόλη (PEG). 

• Ασθενείς με αντίδραση σε προϊόντα που περιέχουν PEG, όπου η ευαισθητοποίηση στα δραστικά συστατικά έχει αποκλειστεί. 

• Ασθενείς με αντίδραση σε σκευάσματα εντέρου που περιέχουν PEG. 

• Ασθενείς με επαναλαμβανόμενες αντιδράσεις σε άσχετα μεταξύ τους φάρμακα και προϊόντα (μερικές φορές φέρουν τη διάγνωση «ιδιοπαθής αναφυλαξία»). 

• Ασθενείς με αντίδραση μόνο σε ορισμένες εμπορικές ονομασίες ή δόσεις των ίδιων φαρμάκων και κατά συνέπεια όχι στη δραστική ουσία (συνεπώς πιθανή αντίδραση σε έκδοχα συγκεκριμένης εμπορικής έκδοσης φαρμάκου). 

• Ασθενείς με ιστορικό αλλεργικών αντιδράσεων σε προηγούμενους εμβολιασμούς ή/και σύνδρομο ενεργοποίησης μαστοκυττάρων/ιδιοπαθή αναφυλαξία. 

• Ασθενείς με αντιδράσεις μετά από επεμβατικές διαδικασίες ή περιεγχειρητικούς χειρισμούς.

• Επιπλέον, οι ασθενείς με επιβεβαιωμένη αλλεργία στο λάστιχο-καουτσούκ (latex), θα πρέπει να εμβολιαστούν σε περιβάλλον χωρίς πιθανή έκθεση στο εν λόγω αλλεργιογόνο. 

Αναφορικά με τα άτομα που παρουσιάζουν συνήθεις αλλεργίες σε φάρμακα, τροφές, αεροαλλεργιογόνα (γύρεις, ακάρεα, μύκητες, επιθήλια οικόσιτων), δηλητήρια υμενοπτέρων (μέλισσα, σφήκα), αυτά θεωρητικά δεν έχουν αυξημένη πιθανότητα σε σχέση με το γενικό πληθυσμό να εμφανίσουν αλλεργική αντίδραση κατά τον εμβολιασμό τους. Δεν υπάρχει λοιπόν ρητή απαγόρευση της χορήγησης του εμβολίου στους εν γένει αλλεργικούς ασθενείς. 

Κάθε ιστορικό ωστόσο είναι διαφορετικό, γι’αυτό σε κάθε περίπτωση πρέπει να γνωρίζουμε το ατομικό ιστορικό αλλεργίας μας, και πιο συγκεκριμένα να καθορίσουμε τους παράγοντες που μπορεί να μας έχουν προκαλέσει αλλεργία μέσω των ανάλογων εξετάσεων και τεστ. Ορμώμενοι από το εμβόλιο του κορωνοϊού, καλό θα ήταν οι τυχόν αλλεργικοί, και όσοι γνωρίζουν πως υπάρχει ιστορικό αλλεργίας στην οικογένειά τους, να επισκεφθούν ειδικό Αλλεργιολόγο προκειμένου να εξατομικεύσουν ένα πρόγραμμα πρόληψης και αντιμετώπισης οποιωνδήποτε αλλεργικών αντιδράσεων. Γνωρίζοντας τα αίτια πυροδότησης τυχόν αλλεργικών αντιδράσεων και τους τρόπους αντιμετώπισης κάθε κλίμακας επικινδυνότητας, ο ασθενής αποκτά τη γνώση και την αυτοπεποίθηση που χρειάζεται ούτως ώστε να ανταπεξέλθει ψυχικά και σωματικά σε κάθε πρόκληση. 

Ειδικότερα όσον αφορά το εμβόλιο, τονίζεται για ακόμη μία φορά πως γίνεται υπό ελεγχόμενες συνθήκες αντιμετώπισης τέτοιων περιστατικών, καθώς και το ότι οι αντιδράσεις είναι σπάνιες, συνεπώς ακόμα και η εκδήλωση αναφυλαξίας, αντιμετωπίζεται με τη χορήγηση επινεφρίνης. Κρίνεται όμως απαραίτητο και από την πλευρά του ασθενούς, να ενημερώνει τους αρμόδιους της χορήγησης του εμβολίου σχετικά με το ιστορικό του, ειδικά εάν ο Αλλεργιολόγος έχει επισημάνει ένα ποσοστό επικινδυνότητας, ούτως ώστε να υπάρξει ακόμα αμεσότερη αντιμετώπιση τυχόν αντιδράσεων. Σε κάθε περίπτωση, ο Αλλεργιολόγος κάθε ασθενούς είναι αυτός που θα πρέπει να ζυγίσει το όφελος του εμβολιασμού σε σχέση με τον κίνδυνο που μπορεί να ενυπάρχει, συμβουλεύοντάς τον ανάλογα πριν οποιαδήποτε ενέργεια.